विचार / बिमर्श

विद्यालय शिक्षामा भएको शिक्षक अभावलाई पूर्ति गर्न सरकारले नीति तथा कार्यक्रममा समावेश गरेको “चिनौ आफ्नो माटो, बनाऔं आफ्नो देश“ अभियान अन्तर्गत संवयमसेवक शिक्षक परिचालनको प्रकृया शुरु भएको छ । यो विषयगत शिक्षकवाट पढ्न पाउने बालबालिकाको अधिकार सम्बोधन गर्ने विषय सँग समेत सम्बन्धित छ । सोही...

२००७ सालमा प्रजातन्त्रको उदय पछि नेपालमा आधुनिक शिक्षा शुरुआत भयो । उक्त अवस्था देखि हालसम्म शैक्षिक विकासले ठूलो फड्को मारेको छ । धेरै संख्यामा शिक्षालयहरुको स्थापना भएका छन् । संख्याको हिसाबले देशमा ३० हजार ४ सय ४८  सामुदायिक र ५ हजार ६ सय ४५ निजी पूर्वप्राथमिक विद्यालयहरु छन् । सरकारी माध्यम...

हाम्रो शिक्षामा सत्र प्रकारका शिक्षक लामो समयसम्मको गम्भीर समस्या बनेकै हो । ती मध्ये अस्थायी शिक्षक सधैंको विषय बने । अस्थायी शिक्षक आन्दोलनले दुई दशकसम्म दह्रो चर्चा पाएकै हो । आन्दोलन, वार्ता, सम्झौता, सहमति फेरि उस्तै । यो चक्र अनेकौं पटक घुमिरहेको स्थिति धेरैलाई थाहा छ । लियन शिक्षक, राहत शिक्ष...

देखिने अवस्था मुलुकमा संघीयता शुरु भए पछि नागरिकका हित र भलो गर्न तीन वटा सरकार कृयाशिल छन् । ती सरकार अन्तर्गत धेरै निकायहरु बनाइएका छन् । ऐन नियम बनाइएका छन् । स्रोत साधन विनियोजन गरिएको छ । सिद्धान्तः नागरिकले पाउने सेवा सुविधा हिजोको दिनमा भन्दा आज सहज र सरल हुनु पर्छ । किनकी एक भन्दा बढि निक...

कक्षा १० को अन्तिम परीक्षा अर्थात् यो बर्षको एसईई आगामी बिहीबारबाट शुरु हुँदै छ । राष्ट्रिय परीक्षा बोर्डले परीक्षालाई व्यवस्थित र मर्यादित बनाउन पक्कै पनि उचित व्यवस्था मिलाएकै होला । परीक्षा सञ्चालनका लागि परीक्षा केन्द्र पनि तोकिइसकेको छ । एकातिर विगतका केही वर्षहरूदेखि परीक्षालाई व्यवस्थित गराउन...

गत बुधबार बेलुका करिब साढे नौ बजेको थियो, म shared leadership सँग सम्बन्धित एउटा भिडियो युट्यवमा हेर्दै थिएँ । ल्यापटपको छेउमा नोटिफिकेसन आयो – सर नमस्कार !  सोचेँ - यति बेला म्यासेज गर्ने ! वास्ता गरिन ।  एक छिनमा फेरी ४/५ लाइनको म्यासेज आयो र अन्तिममा - 'यो स्थानीय त...

शिक्षाले मानव मूल्यहरूको अभिवृद्धि गर्न सक्नु पर्छ । सत्य, धर्म, शान्ति, पे्रम र अहिंसा मानवीय मूल्यहरु हुन् । यिनको संरक्षण, विकास र रक्षाका लागि शिक्षा सदैव तत्पर हुनुपर्छ । विडम्वना हामीकहाँ न शिक्षा मानवीय मुल्यकै संरक्षण गर्न सक्ने खालको छ न नागरिकलाई गरिखान नै सिकाउने खालको ! कति पढ्ने भन्न...

ब्रह्मा, गुरु विष्णु,गुरु देव महेश्वर । गुरु साक्षात् परम् ब्रह्म, तस्मै श्रीगुरवे नमः  संस्कृतमा व्यक्त यो अँश गुरूको महिमामा आधारित छ । गुरूलाई साक्षात्  भगवानसँग सादृश्य गरिएको छ । प्राचीन कालमा गुरूको स्थान सर्वोच्च रहेको छ । गुरूका वाणीमा शक्ति रहन्थ्यो । गुरूमा साधना हुन्थ्य...

यति बेला गणित निकै चर्चामा छ । नेपाल सरकारले शैक्षिक बर्ष २०७७ देखि लागू गर्ने पाठ्यक्रममा कक्षा ११ र १२ मा गणित विषयलाई अनिवार्य विषयको रुपमा पठनपाठन गर्नुपर्ने पक्ष विपक्षमा आआफ्नै तर्क वितर्क  गरिदैँ आएको पाइन्छ । गणित नबुझ्ने सरकार, शिक्षकहरु गणितबाट कमाउने तर विद्यार्थी किन नरमाउने, विज्ञा...

शिक्षार्थीलाई मानसिक चिन्ताबाट मुक्त बनाई पठनपाठनमा ध्यानाकर्षण गराउन  शिक्षा मनोपरामर्श प्रभावकारी विधि हो । जसरी वैज्ञानिकहरुले विभिन्न तथ्यहरुको अनुसन्धान, निरीक्षण र परिक्षण गरी नियमको प्रतिपादन गर्दछन् त्यसरी नै शिक्षा मनोविज्ञान अन्तरगत शिक्षार्थीमा रहेका सकारात्मक वा नकारात्मक बानी, व्यव...

विद्यालय शिक्षाको नीतिगत बहसमा संस्थाहरुको स्वामित्व सम्बन्धी छलफलले चाहिने भन्दा बढि समय पाउँछन् । निजी वा सरकारी कसरी ठिक वा वेठिक भन्ने विषयमा सहभागीहरु पहिल्यै आफ्ना धारणा बनाएर बसेका हुन्छौं । अनि आफ्ना दलिलहरु पस्केर आफ्ना कुरा माथि पार्न लाग्छौं । त्यसका लागि हामिसँग चलन चल्तीका केही रेडिमेट...

मानव जीवन गणितबाट शुरु भई गणितमै अन्त्य हुन्छ ! गणित भनेको अङ्क हो अर्थात् अङ्कको खेल हो । सामान्यतया गर्भधारण गरेको ९ महिनामा शिशुको जन्म हुन्छ । जन्मेको निश्चित दिन भित्र आ–आफ्नो धर्म संस्कार अनुसार न्वारान गरिन्छ । नेपालको कानुनले पनि २१ वर्ष उमेर पूरा भए पछि मात्र विवाह गर्न सकिने व्यवस...

प्रचलित शिक्षा ऐन नियमले विद्यालय शिक्षामा एक प्रधानाध्यापक रहने गरी २० भन्दा बढी बुँदामा निजको काम, कर्तव्य र अधिकारको व्याख्या गरिएको छ । प्रधानाध्यापक आफैंमा मर्यादित र जिम्मेवार पूर्ण पद भएको तथ्य निर्विवाद छ । विद्यालय व्यवस्थापन समिति तथा शिक्षक अभिभावक संघसँगै सामाजिक परीक्षण समिति समेत सामुद...

धेरै विद्यार्थीका लागि पढ्नु भनेको एउटा कठिन काम हो । ’किन यत्रो धेरै पढ्नु परेको होला ?’ भनेर धेरै विद्यार्थी गुनासो गरिरहेका हुन्छन् । कसै कसैले आफूले जति पढे पनि दिमागमा नरहने भन्दै चिन्ता प्रकट गरिरहेका हुन्छन् । अर्थात् पढ्ने कुरा थोरै भइदियोस् वा पढ्नु नै नपर्ने अवस्था सिर्जना होस्...

सरकारले बालमैत्रीका नाममा धेरै रकम खर्च गरिसकेको छ । टोल, वडा, विद्यालय हुँदै पुरै गाउँ तथा नगर नै बालमैत्री भयो भनेर गाजाबाजा सहित घोषणा गर्दै र यस्ता कार्यक्रममा शिक्षा मन्त्री आफै प्रमुख अतिथिका रुपमा उभिने गरेको पनि विगतमा धेरै पाइयो । तर व्यवहारमा के हाम्रा विद्यालयहरु साँच्चै बालमैत्री छन् त ?...