विचार / बिमर्श

संवैधानिक प्रावधान अनुसार गत जेठ १५ गते सरकारले आगामी आर्थिक वर्ष २०७६/७७ का लागि बजेट घोषणा गरिसकेको छ । नयाँ आर्थिक वर्ष शुरु हुनु भन्दा डेढ महिना अघि ल्याइएको यस बजेटमा सबैको ‘चासो’ हुनुलाई अस्वभाविक मान्नु पर्दैन । यस्ता ‘चासो’ मध्ये शिक्षामा बजेट ‘पुगेन’ वा स...

लामो समय राजनीतिक अस्थिरताले गाँजेको मुलुकको सत्ता सञ्चालनमा रहेको शक्तिसँग झण्डै दुई तिहाई हाराहारीको बहुमत छ । अर्थात् यतिखेर देशमा बलियो सरकार छ । यो सरकारले गरेको राजनीतिक गतिविधिको विश्लेषण गर्ने काम राजनीतिक विश्लेषककै जिम्मामा छाड्दै व्यवहारिक र आफ्नो पेशामा भोगेको अनुभवका आधारमा केही बिचार प...

आदेश, निर्देश र गुनासोको विश्व भण्डार नै नेपाल हो कि जस्तो लाग्छ । दुनियाँ भरबाट नेपालले सबैभन्दा बढी आयात गरेको सीप नै आदेश गर्न जान्नु हो । जन्मे देखि मृत्युसम्म अधिकांश समय अरुलाई काम गराउन यो वा त्यो गर वा नगर अनि यो भएन, उ भएन, यो पनि ठिक छैन, त्यो पनि ठीक छैन भन्दैमा बितेको छ । आदेश गरेको वा न...

व्रह्म नै देवता हो प्रतिभाषित हुने तत्व नै व्रह्म हो (निरालम्वोपनिषद, पृ. २२३) । प्रतिभाषीले जे छ त्यही देख्छ  । परमात्मा त्यही प्रतिभाषित विन्दु हो । व्रह्म पनि त्यही विन्दु हो । त्यही कुरा बुझ्ने व्यक्ति व्रह्मज्ञानी हो । उसले बुझेको ज्ञान व्रह्मज्ञान हो । लौकिक शव्दावलीमा भन्दा अणुशास्त्र...

नेपालको नयाँ संविधान आए पश्चात भएको शासकीय संरचना परिर्वनसंगै शिक्षा नीति र अधिकार बारेको बहस घनिभुत हुँदै छ । ७ सय ५३ स्थानीय सरकार, ७ प्रदेश सरकार तथा संघीय सरकार सहित देशमा ७ सय ६१ वटा सरकारहरु संविधान प्रदत्त अधिकारको कार्यान्वयनका लागि क्रियाशिल छन् । माध्यामिक तहको शिक्षा स्थानीय सरकार मातहत ह...

देशभरका पालिका प्रमुख, उपप्रमुख, वडाध्यक्ष र वडा सदस्य सबै जनप्रतिनिधि ज्यू, हार्दिक नमस्कार !  शैक्षिक गुणस्तर सुधारको अभियानको थालनी गर्नु भएकोमा सबै प्रति आभारी छु । तर तपाईंहरुले शुरु गरेको सुधारका प्रयास बारेका समाचार पढ्दा मेरो मनमा के के प्रश्न उठिरहन्छन् ! शैक्षिक गुणस्तर सुधारका...

नयाँ शैक्षिक सत्र २०७६ प्रारम्भ भएको छ । सरकारले भर्ना अभियान घोषणा गरेको छ । गाउँ, नगर सबैतिरका बालबालिका विद्यालय प्रवेश गराएर छाड्ने प्रतिवद्धता बाहिर आएको छ । विद्यालय जाने उमेरका कुनै पनि बालबालिका विद्यालय बाहिर हुनु हुँदैन भन्ने निर्देश आएको छ । ९० हजार भन्दा बढी बालबालिका अझै विद्यालय बाहिर...

शिक्षा मन्त्रालयले विगतमा झै यस बर्ष पनि विद्यार्थी भर्ना अभियानको औपचारिक घोषणा गरेको छ । वि.स. २०६१ सालदेखि प्रत्येक बर्ष नयाँ शैक्षिक सत्र प्रारम्भ भएको दिन बैशाख २ गते देखि विद्यार्थी भर्ना अभियान सञ्चालन हुदै आएको भए पनि यो कति टिकाउ र कामयावी भयो भनेर  लेखाजोख भने गरिएको पाइदैन । गत बर्ष...

संवैधानिक प्रावधान नेपालको संविधानको अनुसूची ८ ले स्थानीय सरकारलाई विद्यालय शिक्षाको जिम्मेवारी दियो । अनुसूची ९ ले साझा अधिकार अन्तर्गत प्रदेश सरकार तथा स्थानीय सरकारलाई सघाउने कुरा राख्यो । यहीँ मेरो प्रश्न हो - देशका कुन कुन पालिका (स्थानीय सरकार) ले संविधानको अनुसूची ८ ले दिएको अधिकार प्रय...

शिक्षण सिकाइ क्रियाकलाप प्रभावकारी बनाउन आवश्यक एकाइ योजना, पाठयोजना तथा अतिरिक्त क्रियाकलापहरुको संगालो हो वार्षिक शैक्षिक क्यालेण्डर । कक्षा कोठाभित्र र बाहिरका क्रियाकलाप विद्यार्थीको रूची क्षमता अनुसार तोकिएको समयमा सम्पन्न गर्नका लागि सचेत पार्न, योजनाबद्ध रूपमा शैक्षिक गतिविधि सञ्चालन गर्ने बा...

देशैभरका स्थानीय निकायहरूले लिएको आधारभूत तह (कक्षा आठ) उत्तीर्ण परीक्षाको नतिजा आउने क्रम चलिरहेको छ । अधिकांश विद्यार्थी 'एप्लस' वा 'ए' श्रेणीमा उत्तीर्ण भएका छन् । केही नभए 'बीप्लस' त पक्का ! सामुदायिक विद्यालयको नतिजामा पनि उल्लेख्य सुधार भएको छ । यो नतिजालाई आधार मान्ने...

चर्चित बेलायत भ्रमणका बेला राणा प्रधानमन्त्री जँगबहादुरले बुझेको मुख्य कुरा –  समाज विकासको पछिल्तिर शिक्षाको महत्वपूर्ण भूमिका छ । उनको यही चेतको मूर्त रुप, नेपालमा आधुनिक शिक्षाको जगका रुपमा विक्रम सम्बत १९१० सालमा स्थापना भएको दरवार हाईस्कुल हो । पढे पछि बाठा हुने जनताका छोराछोरीले...

परीक्षा मूल्याँकनको महत्वपूर्ण औजार हो । विद्यार्थीको मूल्याँकन भनेकै जाँच भन्ने बुझिन्छ । जाँच भने पछि विद्यार्थी केहि गम्भीर देखिन्छ । प्राथमिक तहदेखि विश्वविद्यालय तहसम्मका परीक्षार्थी जाँच भने पछि सतर्क, सजग बन्दै पढ्ने तर्फ लाग्छन् । विद्यार्थीको यो चरित्र धेरथोर सबैमा समान पाइन्छ । जाँचमा चोर्...

नेपाल सरकारले बर्षेनी करोडौ रकम शिक्षकहरुको पेशागत विकासका लागि  खर्च गर्दै आइरहेको छ, तर त्यसको उपलब्धी लगानीको अनुपातमा निकै कम रहेको छ । विद्यार्थी उपलब्धीको राष्ट्रिय परीक्षणका नतिजाहरुले प्रत्येक बर्ष विद्यार्थीको सिकाइ स्तर खस्कदै गएको कुरा पुष्टि गर्दछ । शिक्षकको पेशागत विकास मार्फत शिक्...

शिक्षक के हो ?   शिक्षक समाजको बौद्धिक व्यक्ति हो । हरेक समाजको पथ प्रदर्शक हो ।  समाज र राष्ट्र निर्माता हो । बालबालिकालाई उचित शिक्षा दीक्षा दिई अनुशासित, लगनशील र इमान्दार नागरिक बन्न प्रेरित गर्ने व्यक्ति हो । आदर्श र प्रेरणाको स्रोत हो । परिवर्तनको संवाहक हो । स्तरीय सिकाइको सबै...